Vierkant tegen zelfstandig werken

In het volgende willen wij laten zien hoe betoverend het vak rekenen-wiskunde voor kinderen kan zijn indien het in een rijke, flexibele, interactieve onderwijsomgeving plaatsvindt, dat als didactisch systeem sterk contrasteert met onderwijs waarin het zelfstandig werken de bepalende factor is, de leraar voornamelijk de rol van begeleider vervult en waarin voor de leerlingen nauwelijks gelegenheid is om samen als jaargroep problemen op te lossen en van elkaar te leren.

In de historisch gerichte inleiding zullen eerst de onderscheiden begrippen van zelfstandig werken als didactische werk- vorm en zelfstandig werken als didactisch organisatiesysteem in algemene zin worden toegelicht. Daarna geven we een impressie van een lessenserie over het ontwerpen van een magisch rekenvierkant. Vervolgens beschouwen we deze lessen- serie vanuit het algemene schema van een ‘onderwijsvierkant’ waarin vorm en inhoud van het realistisch reken-wiskun- deonderwijs overzichtelijk staan afgebeeld.

Twee organisatiesystemen voor rekenen-wiskunde zullen daarbij de revue passeren. Dit alles, met het doel inzicht te geven in en begrip te kweken voor de argumenten die reken-wiskundedidactici vaak hanteren om hun duidelijke voorkeur voor een specifieke vormgeving van het onderwijs van alledag te motiveren.
Van de factoren die de kwaliteit van het reken-wiskundeonderwijs in hoge mate bepalen, te weten (1) het vakmanschap van de leraar, (2) de kwaliteit van de methode en andere daaraan gekoppelde leerbronnen, (3) de toetscultuur en (4) het didactische organisatiesysteem, bespreken we uitsluitend de laatstgenoemde factor. Daarbij richten we ons speciaal op de cognitieve vaardigheid van probleemoplossen zoals dat in een van de algemene kerndoelen wordt geformuleerd. Onze hoofdstelling luidt dat hogere cognitieve doelen niet goed nagestreefd en bereikt kunnen worden binnen didactische organisatiesystemen die zich rond het zelfstandige werken centreren - vandaar de titel van dit artikel ‘Vierkant tegen zelf- standig werken’... zelfstandig werken als didactisch organisatiesysteem wel te verstaan.